KALEMEGDAN/ OSMANLI-SIRP TARİHİNİN KISA ÖZETİ

1456’DAN 1867’YE

 Kalemegdan yani Kalemeydan, Sırbistan’ın başkenti Belgrad’ın en önemli meydanı. Tuna ve Sava nehirlerinin kavuştuğu noktaya bakan kale ve çevresindeki yemyeşil meydan içindeki anıtlarla yapılar, Sırbistan-Osmanlı tarihini gözler önüne seriyor.

IHLAMUR KOKULARI

Sava ve Tuna ya da Balkanlar'daki adıyla Danube'nin birleştiği nokta. Sava aslında Tuna'nın en büyük kollarından biri.

Kalemeydan Belgrad Kalesi’nin içinde bulunduğu yaklaşık 530 dönümlük yemyeşil bir alan. Bahar aylarında ıhlamur kokularının hâkimiyetinin sürdüğü meydanda, Sırbistan tarihini, en çok da Sırp-Osmanlı ilişkilerini anıtlar ve yapılarla görmek mümkün.

2011’DEN BERİ HER YIL ANIYORLAR

Meydandaki anıtlardan biri Osmanlı’nın 1456’daki kuşatmasının püskürtüldüğü günü simgeliyor. Bu taş anıt üzerindeki yazıda, 22 Temmuz 1456’da Fatih Sultan Mehmet’in, Macar asilzadesi Janos Hunyadi ve rahip Capistranolu John’un öncülüğündeki birlikler tarafından püskürtülmesi anlatılıyor.İstanbul’un fethinin ardından Batı’ya yönelen Fatih Sultan Mehmet’in Belgrad kuşatması büyük bir savaşa dönüşmüş ve Osmanlı padişahı yaralanınca kuşatma kaldırılmış. Bu arada Hunyadi de savaş alanında vebaya yakalanıp, kuşatma kalktıktan üç hafta sonra yaşamını kaybetmiş.

Hıristiyan dünyasında öğle saatlerinde çan çalınmasına bu olayın ardından Papa III. Callixtus’un emriyle başlamış. Bu gelenek hâlâ sürüyor. Öte yandan Sırp parlamentosu 5 Temmuz 2011’de iktidar ve muhalefet milletvekillerinin oybirliğiyle, 22 Temmuz’u milli gün ilan etti. (http://www.politics.hu/20110705/anniversary-of-1456-victory-over-ottomans-becomes-memorial-day/) 

1521’DEN SONRA

Hunyadi bir kahraman olarak anılsa da Osmanlı İmparatorluğu, Kanuni Sultan Süleyman’ın hüküm sürdüğü 29 Ağustos 1521’de Belgrad’ı fethetti. Kalemeydan tabii ki 1867’ye kadar aralıklı olarak süren Osmanlı hâkimiyetinin izlerinden biri Sokullu Mehmet Paşa çeşmesi. 1578 yılında inşa edilmiş.

Meydan da bir de türbe var. Mora Fatihi Damat Ali Paşa’nın türbesi bu. 1716’da Avusturya ordusuna karşı savaşırken şehit düşen Paşa’nın türbesinde Çeşmeli Hasan Paşa ile Tepedelenli Selim Paşa’nın da mezarları yer alıyor.

1867 VE ANAHTAR DEVRİ

 Belgrad’ın yeme-içme ve alışverişte bir numarası Knez Mihailova Caddesi’nden meydana girildiğinde, sağ tarafta, hediyelik eşya satıcılarının ardında bir mermer anıt yer alıyor. Bu “Anahtar Devri Anıtı”. Türk egemenliğinin sonuna gelindiğini anlatan anıtta, Fesli Osmanlılar, Belgrad’ın anahtarını kimi asker şapkalı kimi silindir şapkalı Sırplara uzatıyor.

Tarih 6 Nisan 1867. Osmanlı, Belgrad, Smederevo, Šabac ve Kladovo kalelerini Sırplara bırakıyor. Sırp tarihinde önemli bir yeri olan olayın anıtını, Mihailo Paonović’in kestiği mermer bloğa Srefanović oymuş. Anıt, anahtar devrinin 100’üncü yılı 1967’de törenle Kalemeydan’a yerleştirilmiş.

PAŞA KONAĞI MI?

Kalenin içinde  Osmanlı tarzını hatırlatan konak benzeri bir yapı da yer alıyor. Günümüzde, Belgrad Kültürel Mirasın Korunması Enstitüsü olarak kullanılan bina özellikle Türk turistler tarafından “Paşa Konağı” diye anılsa da Sırp kaynaklarına göre 19. yüzyılın ikinci yarısında askeri amaçlı olarak yapılmış “Balkan tarzı” bir bina. 

LÜZUMİ BİLGİLER

POBEDNİK HEYKELİ

Kalemeydan’ın içinde birçok müze ve eser yer alıyor. Bu eserlerin en ilginçlerinden biri “Pobednik” yani “Zafer” Anıtı. Sırbistan’ın Balkan Savaşları ve 1’inci Dünya Savaşı’ndaki başarılarını temsilen 1928’de yapılmış. Heykeltıraş Ivan Meštrović’in (1883-1962) zaferi bir elinde kılıç bir elinde güvercin bulunan çırılçıplak bir ademoğlu olarak betimlemesi uzun süren tartışmalara neden olmuş. Mimar Petar’ın tasarladığı taş bir sunağın üzerinde yer alan 14 metre yüksekliğindeki heykel önce kentin tam ortasındaki Tezaiji, Türkçesiyle Terazi Meydanı’na dikilmiş. Kent halkının tepkileri üzerine heykel burada barınamamış ve Kalemeydan’da şimdi bulunduğu yere taşınmış. Yüzü Sava ve Tuna’nın birleştiği noktaya bakan heykel, her tür tartışmaya rağmen yine de kentin en önemli sembollerinden biri.