ZEPLİN HANGARIYDI
PAZAR YERİ OLDU, DÜNYA MİRASI LİSTESİNE GİRDİ
1997’DE UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınan Riga Kent Pazarı(Centraltirgus
Market) aslında 5 eski zeplin hangarı. Aradığınız her şeyi bulabileceğiniz, bir
dönem kolhoz* ürünlerinin satıldığı pazar yeri Avrupa’nın en büyüklerinden.
Rigalılar 19’uncu yüzyılın sonlarında yiyecek başta olmak üzere
birçok ihtiyaçlarını eski kent merkezindeki pazardan karşılıyorlardı.
1909-1910’da Belediye Meclisi’nde pazar yerinin ihtiyacı karşılamadığı tartışılmaya
başlandı. Daugava Nehri kenarındaki pazar hem küçük, hem sağlıksızdı. Sonunda
yeni bir pazar yeri inşa edilmesine karar verildi. Ancak, pazarın nerede ve
nasıl yapılacağına yönelik fikirler sonuca ulaşamadan, Birinci Dünya Savaşı
patlak verdi. Letonya ve dolayısıyla Riga artık Alman işgali altındaydı.
DEV HANGARLAR
Almanlar, Riga’ya askeri yığınak yaparken, savaşın başlarında en
büyük kozları olarak gördükleri zeplinleri de unutmadılar. Eski kentin çok
yakınında dördü birbirine bağlı beş zeplin hangarı inşa ettiler. Savaş
bittiğinde Versay Antlaşması’yla Letonya bağımsızlığını kazandı. Hangarlar ise kendi
haline terk edildi.
Letonla savaş sonrası yaralarını sararken, Riga’da pazar konusu
yeniden gündeme geldi ve Belediye Meclisi 18 Aralık 1922’de yeni bir pazar yeri
yapılmasına karar verdi. Ağırlıklı olarak, toptan ve perakende yiyecek
satılacak yeni pazar yine nehrin yakınlarında olacaktı.
ISITMA SORUNU
Marketin manevi babası, Riga Belediye Meclisi Ticaret Şube
Müdürü Klavs Lawrence, yeni pazarı zeplin hangarlarında oluşturma fikrini
ortaya attı. Bu sıralarda açılan uluslararası yarışmayı ise Rigalı mimar Pāvils
Dreijmanis ve mühendis S. Žitkovs kazandılar. Ancak onların projesi tam olarak
kabul edilmedi ve tartışmalar sürdü. En büyük sorunlardan biri de kışı oldukça
sert geçiren kentte, 37.4 metre yüksekliğindeki hangarların nasıl
ısıtılacağıydı. Pazar projesini geliştirmek için projeyi kazananların da aralarında bulunduğu mimar, mühendis ve bu dallarda eğitim gören
öğrencilerin oluşturduğu bir komisyon kurudu.
6 MİLYON TUĞLA
Sonunda çelik konstrüksiyon olan hangarların tavan bölümlerinin
kullanılmasına duvarların ise betonarme olmasına karar verildi. İnşaat 1924’te
başladı, finans zorlukları nedeniyle ancak 1930’da bitirilebildi. Art Nouveau
ve Neoklasik stillerinin kaynaştırılmasıyla inşa edilen pazar yeri bittiğinde,
hangarların yüksekliği 20.5 metre idi. İnşatta 60 bin varil çimento, 2460 ton
demir ve 6 milyon adet tuğla kullanıldı. Uzmanlar, inşaatın devasalığını
anlatmak için, burada kullanılan malzemeyle 1 metre kalınlığında, 20 metre
yüksekliğinde yapılacak bir duvarın, 1,75 kilometre kesintisiz devam edeceğini
söylüyorlar.
Pazar yerinin altında ana caddeleri de kapsayan 2 hektarlık bir
bodrum alan oluşturulurken, yan geçişlerle 337 metre uzunluğunda bir alan
birbirine bağlandı. Merkezi ısıtma ve aydınlatma sistemi ile taşıma sistemleri
kuruldu.
PAZARDA BOY GÖSTERDİLER
 |
Pazar açıldığında Avrupa’nın en büyük ve modern alışveriş
noktasıydı. Hizmetçiler ve ekonomik durumu iyi olmayanlar bir süre eski pazarı
kullanmayı sürdürdü. Yeni pazardan zenginler alışveriş yapıyor ve buraya
gezmeye gidiliyordu. Devlet adamları, konuklar ve sanatçılar da pazarda boy
gösteriyordu.
1938’e gelindiğinde pazarda 310 ton mal depolanabilen 27
dondurucu vardı.
60 KOLHOZUN ÜRÜNLERİ
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Letonya artık bir Sovyet
cumhuriyetiydi. 1949’da pazarın adı Merkez Kolhoz (Kolkhoz) Pazarı olarak
değiştirildi. SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) basını, Riga’daki
Pazar yerini, “birliğin en iyisi” olarak gösteriyordu. 1961’de pazarda 60
kolhozun ürünleri satılıyordu. Dönemin istatistikleri o yıl, pazarda 200 bin
ton et, 768 bin litre süt, 7 milyon yumurta, 9 bin tonu aşkın patates, 8 bin
ton sebze ve 5 bin ton meyve satıldığını gösteriyordu. Aynı yıl depolama
tesislerinde, aynı anda 700 ton ürün saklanabilmişti. Pazarı, hata içi 50-70
bin, hafta sonu ise 100 bine yakın kişi ziyaret ediyordu.
TURİSTİK PAZAR
 |
| Birbirine bağlı dört hangar ile beşinci arasında oluşturulan tezgahlarda çiçekler ve giysiler satılıyor |
Uzun süre devam eden protestolar sonunda 1991’de Letonya
SSCB’den ayrıldığında, Pazar yerinin adındaki Kolhoz kelimesi de tarihe
karışır. Et, meyve-sebze, süt ve süt ürünleri gibi her biri ayrı kategoride
ürünler satan 5 eski zeplin hangarından oluşan ve hâlâ Avrupa’nın en
büyüklerinden biri olan pazar yeri ise binlerce kişi tarafından ziyaret
edilmeye devam ediliyor. Kent halkının alışveriş yaptığı bu ilginç Pazar yeri,
turistlerine de uğrak noktalarından biri.
LÜZUMİ BİLGİLER
KANALDA GEZİNTİ
Riga’daki mimari güzelliklerden biri de Pilsetas kanalı. 1800’lü
yıllarda hendek kazılıp, Daugava nehrinin suyunun aktarılmasıyla oluşturulan
3,2 kilometre uzunluğundaki kanalda tekne turu yapabilir ya da etrafındaki
yemyeşil parklarda sessizliğin keyfini yaşayabilirsiniz.
Dönemin ünlü tacirlerin loncası Karakafalılar Evi, Kedili Ev,
yan yana üç yüzyılın mimarisini anlatan binalar Üç Biraderler ve özgürlük anıtı
Milda da görülmesi gerekenler arasında.
* Kolhoz: SSCB’deki tarım üretim kooperatifleri
Kaynaklar:
Not: Yazıdaki bazı renk ve punto değişiklikleri blogspot'tan kaynaklanmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder