500 YILDIR ÇUVALINDAKİ ÇOCUKLARI YİYOR
Bern İsviçre’nin Almanca konuşulan bölgesinde. Kornhousplatz’daki bu çeşmeni adı da Almanca: Kindlifresserbrunnen. Türkçesi, çocuk yiyen. Aslında çeşmeye verilen ilk isim Platzbrunnen, yani meydan çeşmesi. Ama yıllar içinde çeşmenin halk arasındaki adı “çocuk yiyen çeşmesi” oluyor. 16’ncı yüzyıldan kalma çeşme figüründeki adamın çocukları neden yediği ise tam olarak bilinmiyor. Bu konuda birçok rivayet mevcut. Çocukları korkutmak için diyen de var antisemitist anlamı olduğunu vurgulayan da…
15’inci yüzyılda yapılan ahşap çeşmenin yerine mimar Hans Gieng’in (1525 – 1562) 1545-46’da bir ogreyi* betimleyerek kireçtaşından inşa ettiği çeşmeyle ilgili rivayetler şöyle sıralanıyor.
NOEL BABANIN KÖTÜ ARKADAŞI KRAMPUS
İhtimallerden
biri çocukları, Alp dağlarının halk öykülerinde yer alan canavar Krampus
olduğu. Krampus hikâyeleri Hıristiyanlık öncesi Pagan döneme dayansa da geçen
zaman içinde Hıristiyanlığa adapte olmuş. En çok bilinen haliyle Krampus, Noel
Baba’nın (St. Nicholas) kötü arkadaşı. Rivayete
göre, Noel Baba uslu çocuklara hediyeler dağıtırken, sırtında bir çuval taşıyan
Krampus, yaramaz çocukları yiyor, boğuyor ve cehenneme taşıyor.YAHUDİ ŞAPKASINA BENZİYOR
Sanat tarihçilerin
bir bölümü çeşmedeki çocuk yiyen ogrenin Hıristiyan çocukları yiyen bir Yahudi
olduğunu savunuyorlar. En önemli kanıtları ise ogrenin kafasındaki sivri
şapkanın Yahudi şapkasıyla aynı oluşu. Encyclopaedia Judaica’da yer alan bilgilere göre, 1294’te “kan iftirası”
nedeniyle Bern’deki Yahudilerin birçoğu öldürüldü, kalanlar da sürgün edildi.
1620’lerde, yani heykelin yapımının üzerinden 100 yıl bile geçmeden Yahudilerin
İsviçre’ye girmesi yasaklandı. Bunları göz önüne alırsak o günler için bu
ihtimali göz ardı etmek imkânsız. Yahudilerin Pesah yani Hamursuz bayramında Hıristiyan
çocukların kanını hamura kattıklarına ilişkin mesnetsiz iddianın ilk ortaya
çıkışı 1144’e dayanıyor. Papaların bu
suçlamayı kınamalarına rağmen antisemitizmin ilk dönemlerindeki en büyük dayanaklarından
birini oluşturan “kan iftirası” nedeniyle, çoğunluğu Orta Çağ’da olmak üzere
binlerce Yahudi öldürülürken, bir o kadarı da yerinden yurdundan edildiği
biliniyor. BİR ÇOCUĞUNU YİYEMEYEN CRONUS
Heykelde Yunan tanrısı Cronus'un (Kronos)
betimlendiğini söyleyenler de var. Mitolojik hikâyelere göre Kronos, babası Uranüs’ün
erkekliğini bir orakla yumurtalıklarını keserek yok etti. Ancak kahinler onun
da kendi oğlu tarafından devrileceğini söylediler. Bu kehanetin üzerine kız
kardeşi Rhea’yla evli olan Cronus, kızları Hestia Demeter, Hera ve oğulları
Hades ile Poseidon’u doğar doğmaz yedi. Ancak Rhea son erkek çocuğu Zeus’u Çronus’tan
saklamayı başardı. Ve kehanet gerçek oldu, Zeus babasını devirerek yer ve
göklerin tanrısı oldu. Kardeşlerini de babasının karnından kurtardı. Adını
antik Yunan’daki zaman anlamına gelen ve kronolojiye isim babalığı yapan Cronus,
Roma mitolojisinde ise Satürn olarak adlandırılıyor. Bu adı da İngilizce Saturday
yani Cumartesi’ye isim babalığı yapıyor. |
| Berlin'in kent girişlerinden birinde yer alan ayı heykeli |
AYILAR SİZİ ‘HAM’ YAPAR
Bern üzerine çalışmalar yapan bazı uzmanlar ise heykelin yapıldığı dönemde şehirde birçok ayının yaşadığını ve birçok inin bulunduğunu söylüyorlar. Onlara göre mimar Gieng çocukları bu inler için uyarıyor: “Ayı inlerine yani ‘barengraben’lere (ayı çukuru) dikkat edin. Düşerseniz ayılar sizi ham yapar.”Günümüzde de kentteki Bärenpark’ta ayı görmek mümkün.
TARAFSIZLIĞA GİDEN YOLUN KURBANLARI
 |
| Marignano Savaşı: Hans Peter Treichler: Macera İsviçre, s.132 |
GÖLGEDE KALAN AĞABEY
Bir başka teori ise heykeldeki Ogre’nin 1191’de Bern’i kuran Duke Berchtold V’in (1160-1218) ağabeyi olduğu. Dükün gölgesinde kalan ağabeyin kentteki çocukları toplayıp yediği bir şehir efsanesi olarak bazı kitaplarda da yer alıyor.YOKSA KARNAVAL KARAKTERİ Mİ?
En iyimser teori ise çeşmedeki motifin anne-baba sözü dinlemeyen çocukları korkutmak için yapılmış bir karnaval karakteri olduğu.
LUZUMİ BİLGİLER
Çocuk Yiyen çeşmesinin mimarı Hans Gieng’in Bern’deki
çeşme heykellerinden biri de Adalet Heykeli (Lady Justice). Sağ elindeki
kılıçla gücü sol elindeki teraziyle eşitliği sembolize eden tanrıçanın gözü
kapalı betimlendiği bilinen ilk heykel bu. Günümüzde tanrıçanın gözlerinin
bağlı olması adaletin tarafsızlığı olarak yorumlanıyor.
*Ogre: insan yiyen canlı
KAYNAKLAR
 |
| Bern Aare nehri |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder